Cá Anh Vũ, vải thiều Thanh Hà, nhãn lồng Hưng Yên… là những sản vật tiến vua nức tiếng. Ít người biết rằng, sâm Bố Chính (Thổ Hào sâm), một đặc sản Quảng Bình, cũng vinh dự nằm trong danh sách này. Một loài sâm mà người dân đôi bờ sông Gianh vẫn gọi với tên quen thuộc là sâm khoai lang.
Thổ Hào sâm được trồng ở Nông Trường Đồng Hới (Ảnh: Ngọc Ánh)
Sâm Bố Chính và lịch sử 300 năm
Sâm Bố Chính đã được biết đến lần đầu tiên tại Quảng Bình cách đây khoảng 300 năm. Loại thực vật này có khá nhiều tên gọi như thổ hào sâm, sâm núi, sâm khu năm… Sâm Bố Chính có tên khoa học là Abelmoschus sagittifolius, thuộc họ cẩm quỳ. Tên Bố Chính là vì loài cây này được phát hiện và làm thuốc đầu tiên ở Châu Bố Chính. Hiện vùng này thuộc khu vực Bố Trạch, Quảng Trạch, Quảng Bình.
Theo nhiều tài liệu nghiên cứu, sâm Bố Chính phân bố chủ yếu ở các tỉnh miền Trung và miền núi phía Bắc. Các tỉnh thường tìm thấy loại sâm này là từ Thanh Hóa đến Phú Yên, Sơn La, Hòa Bình… Đây chính là đặc sản Quảng Bình nổi tiếng trong cung đình xưa.
Từ lâu, cây sâm Thổ Hào sâm đã được đánh giá là một vị thuốc quý. Loài thực vật này có tên trong “Những cây thuốc vị thuốc Việt Nam” của GS. Đỗ Tất Lợi. Th.s Nguyễn Phương Văn cũng khẳng định rất nhiều giá trị to lớn của sâm Bố Chính. Đặc biệt, nhiều nhà khoa học đánh giá thành phần loài sâm này tương đương với sâm của Hàn Quốc.
Công dụng của Sâm Bố Chính
Theo Đông y, Thổ Hào sâm có vị ngọt nhạt, tính bình, vào kinh phế tỳ. Đặc sản của Thành Phố hoa hồng này có tác dụng bổ mát, nhuận phế, dưỡng tâm, sinh tân dịch. Khi sao sâm này với gạo thì tính ấm bổ tỳ vị, giúp tiêu hoá, tăng sức lực. Ngoài ra, sâm Thổ Hào sâm còn có tác dụng trị ho, sốt nóng phổi yếu, táo, khát nước, người gầy. Với phụ nữ kinh nguyệt không đều, bạch đới khí hư cũng có thể sử dụng được. Lá và hoa của Thổ Hào sâm chà xát lên da có tác dụng trị ghẻ ngứa.
Ở Trung Quốc, người ta dùng rễ và lá sâm Thổ Hào sâm để chữa khá nhiều chứng bệnh. Phổ biến nhất là lao phổi, ho do phổi khô, sản hậu tiện bí, thần kinh suy nhược, mụn nhọt sưng. Cách thức sử dụng cũng khá đa dạng. Mỗi ngày nên dùng 6-12g sắc uống, ngâm rượu hoặc tán bột uống đều được.
Một số bài thuốc sử dụng đặc sản Quảng Bình sâm Bố Chính:
– Cơ thể suy nhược, tỳ vị kém. Thường kèm với triệu chứng mệt mỏi, ra mồ hôi, ăn ít, khó tiêu hóa: sâm Bố Chính sao 12g, hoài sơn, bạch biển đậu, mạch nha mỗi vị lấy 20g. Sắc uống đều đặn ngày 1 thang.
– Ho lâu ngày nên phế khí âm hư, ho khó thở, ho khan, họng khô, cổ khát: sâm Bố Chính 20g, sa sâm 20g, mạch môn 6g, bối mẫu 6g, bách hợp 12g. Tất cả các vị này trộn chung với nhau và sắc uống ngày 1 thang.
– Người yếu mới ốm dậy: sâm bố chính 20g, sinh địa 12g, mạch môn 6g, tri mẫu 6g, táo nhân 6g, bá tử nhân 12g. Tất cả các vị này trộn chung với nhau và sắc uống mỗi ngày 1 thang.
Sâm Bố Chính là loại đặc sản Quảng Bình quý hiếm và cần được nhân giống rộng rãi. Củ sâm có hình dáng nhỏ nhắn nhưng chứa nhiều thành phần dinh dưỡng có giá trị không thua gì sâm Hàn Quốc. Việc nhân rộng giống sâm này không chỉ có giá trị kinh tế mà còn y học vô cùng hữu ích.
Theo: Hoài Thương
